ถ้ำเขาสามบาตร

Rating: 3.9/5 (7 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08.00 - 17.00 น.

 

ถ้ำเขาสามบาตร สถานที่ตั้ง ถ้ำเขาสามบาตร ตั้งอยู่ในเขตหมู่ที่ 4 ตำบลนาตาล่วง อำเภอเมืองตรัง จังหวัดตรัง

 

1. จากตำนานปริศนาลายแทงเขาสามบาตร ซึ่งชาวบ้านแถบนั้นเล่าสืบต่อกันมาว่า ภายในถ้ำเขาสามบาตรนี้ได้มีผู้นำเอาทรัพย์สมบัติมาซุกซ่อนเอาไว้มากถึง 3 บาตรพระ และยังได้ผูกปริศนาลายแทงเอาไว้ว่า "ขึ้นต้นขาม (มะขาม) ข้ามต้นทึง (กระทิง) ถึงต้นข่อยคอย (ก้ม) ลงมา ไม้ค่า (แค่) วา คัดออก ใครทายออกกินไม่รู้สิ้น" และเล่ากันว่ามีเจ้านายคนหนึ่งขี่ช้างมาแก้ปริศนานั้นตกจึงได้เอาสมบัติไปหมดแล้ว

 

2. จากการสำรวจทางโบราณคดี ในปัจจุบันถ้ำเขาสามบาตร ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งโบราณคดีแล้ว มีรายงานของคณะสำรวจหลายคณะที่ได้เข้าสำรวจถ้ำเขาสามบาตรดังนี้

 

- สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ เสด็จมาสำรวจเมื่อ พ.ศ. 2445 และได้ทรงบันทึกถึงการพบร่อยรอยบันทึกบนผนังถ้ำ และทรงวินิจฉัยว่า เป็นตัวอักษรไทยสมัยอยุธยาแบบเดียวกับที่วัดป่าโมกข์ ร่วมสมัยพระเจ้าท้ายสระ (พ.ศ. 2252-2275)

 

- นายวรรณยุทธ ณ วิลาศ จากหน่วยศิลปากรที่ 9 เข้ามาสำรวจเมื่อ พ.ศ. 2519 และรายงานว่าเป็นถ้ำที่มีหนังสือไทยจารึกไว้บนผนังถ้ำ

 

- คณะสำรวจแหล่งโบราณคดี จากกองโบราณคดีกรมศิลปากรเข้ามาสำรวจเมื่อ พ.ศ.2523 และรายงานไว้ว่าพบจารึกอักษรไทยสมัยอยุธยา และหลักฐานสมัยก่อนประวัติศาสตร์ เช่น เศษภาชนะดินเผา และเครื่องมือหิน

 

- คณะชมรมอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมโรงเรียนสภาราชินี จังหวัดตรัง เข้าทำการสำรวจเพิ่มเติมเมื่อ พ.ศ. 2533 และรายงานว่าพบหลักฐานทั้งสมัยก่อนประวัติศาสตร์ และสมัยประวัติศาสตร์อยู่ร่วมกัน และยังได้ค้นพบหลักฐานชิ้นใหม่เพิ่มขึ้นอีกอย่างหนึ่ง คือภาพเขียนสีแดง เป็นรูปภาพคล้ายภูเขาสามลูกต่อกัน อยู่ในซอกผนังถ้ำเขาสามบาตร

 

ถ้ำเขาสามบาตรเป็นถ้ำแห้ง ปากถ้ำกว้างประมาณ 4 เมตร และอยู่สูงจากระดับพื้นดินประมาณ 3-4 เมตร ทางขึ้นสู่ถ้ำชันมาก ปากถ้ำกว้างประมาณ 4 เมตร เพดานถ้ำมีลักษณะโค้งรูปโดม ตามผนังทั้งสองข้างมีหลืบเป็นซอกเล็ก ๆ หลายหลืบ ถ้ำเขาสามบาตรแบ่งออกได้ 4 ส่วนดังนี้

1. ถ้ำส่วนหน้า คือส่วนที่เริ่มตั้งแต่ปากถ้ำ เข้าไปประมาณ 4 เมตร จนถึงส่วนที่พื้นถ้ำค่อยลาดต่ำลงกว่าส่วนหน้า

 

2. ถ้ำเสาภูมิ ส่วนนี้เริ่มต้นจากบริเวณพื้นถ้ำที่เริ่มลาดชันลงไปจนถึงส่วนที่มีหินงอกลงมาจากเพดานถ้ำ เป็นรูปเสาค้ำยันถ้ำ ชาวบ้านเรียกเสาหินนี้ว่า เสาภูมิ

 

3. ถ้ำพระ เป็นส่วนที่ 3 ของถ้ำเขาสามบาตร เริ่มต้นจากส่วนที่ติดต่อจากถ้ำเสาภูมิ (เสาหินงอก) ไปจนถึงช่องทะลุด้านหลังสุดของถ้ำทางทิศใต้ บนเพดานถ้ำมีช่องแสงลอดลงมาได้ทำไม่มืดมาก ที่เรียกส่วนนี้ว่าถ้ำพระเพราะในอดีตเคยมีพระพุทธรูปปูนปั้นอยู่องค์หนึ่ง แต่ปัจจุบันได้พังทลายไปแล้ว

 

4. ถ้ำน้ำ เป็นถ้ำที่แยกจากส่วนถ้ำพระไปตามซอกแคบ ๆ ยาวประมาณ 3 เมตร ภายในถ้ำน้ำมีลักษณะกว้าง เพดานถ้ำไม่สูงนัก ภายในถ้ำมีทางออกได้อีกทางหนึ่งบริเวณทิศเหนือ สูงจากระดับพื้นดินประมาณ 17 เมตร

 

หลักฐานที่พบภายในถ้ำเขาสามบาตร ภายในถ้ำเขาสามบาตรมีหลักฐานในสมัยก่อนประวัติศาสตร์และหลักฐานสมัยประวัติศาสตร์ จำแนกหลักฐานได้ดังนี้

1. หลักฐานสมัยก่อนประวัติศาสตร์

 

1.1 ภาพเขียนสี รูปทรงคล้ายภูเขาสามลูกต่อกัน ซึ่งเขียนด้วยสีแดง อยู่บริเวณซอกผนังถ้ำทางด้านซ้ายมือห่างจากปากถ้ำประมาณ 3 เมตร ในถ้ำส่วนหน้า ภาพเขียนสีนี้อยู่บนผนังที่สูงจากพื้นถ้ำประมาณ 1.5 เมตร

 

1.2 เศษภาชนะดินเผาลายเชือกทาบ ที่มีเนื้อดินหนา สีแดง และสีดำ รูปทรงแตกต่างกันหลายรูปแบบ หลักฐานเหล่านี้พบมากบริเวณส่วนถ้ำเสาภูมิ ถ้ำพระ และถ้ำน้ำ

 

1.3 พบเครื่องมือหิน ขวานหินขัด เปลือกหอย และลูกปัดที่ทำด้วยเปลือกหอย

 

2. หลักฐานสมัยประวัติศาสตร์

 

2.1 จารึกบนผนังถ้ำ เป็นจารึกที่เขียนด้วยอักษรไทยร่วมสมัยอยุธยา เขียนด้วยสีแดงบนพื้นสีขาว เป็นบันทึกที่บอกเรื่องราวการประดิษฐานพระพุทธรูปในถ้ำ เมื่อ พ.ศ. 2157 จารึกนี้พบบริเวณถ้ำส่วนหน้า สูงจากพื้นถ้ำประมาณ 3 เมตร

ข้อความจารึกมีดังนี้

 

"กำไวเมือพระบาดเจ้าพระเพด พระศรีค่งพระพรมพระพุทรัก ษาแลเจาเน่นทังหลายมาเลิกสาด สนาพระเจาในเขาสะบาปและพระเจานัน ธรรมาณรายมา... แลวแลพระบาดเจ้ามาเปนพระ...แก...ขุนนางกรมการทัง...เมืองแลสัปรุศชายญ...ให้เลิกสาศนาพระพุท่เจา กํบริบูน แลวแลสัปรุศ...ชวนกันฉลองกุสลบุญแล เพือวาจะปรา ถนาพ่นจากทุก...หาสุ่กกุราชได้สองพัน ร้อยหาสิบ เจ็ดปี เจดวันนันแล...สุ่กกุราชใด...ปี เมือญกพระเจาวัน สุกเดือนเจดขึ้นสองค่า...นักสัตร่ฉสบกบอก ไวให้เปน... สิน...แลผูจํ...นาไปเมือหน้า"

 

แปลความได้ว่า พุทธบริษัท มีพระภิกษุ เณร ขุนนาง กรมการเมือง และสัปบุรุษชายหญิง ได้มายกพระพุทธรูปของเดิมซึ่งชำรุดนั้น บูรณะให้ดีขึ้นสมบูรณ์ แล้วร่วมกันฉลองแห่ส่วนบุญกุศล ปรารถนาให้พ้นจากทุกข์

 

2.2 เศษภาชนะดินเผา เครื่องใช้ต่าง ๆ ที่มีเนื้อดินสีขาว เนื้อดินละเอียด รูปทรงคล้ายคณโฑ มีพวยแบบกาน้ำซึ่งพบอยู่บริเวณถ้ำน้ำ มีทั้งแบบมีลายเชือกทาบและแบบเรียบมีสีดำ สีแดง บางภาชนะมีขาลักษณะคล้ายหม้อสามขา

 

2.3 เปลือกหอย มีทั้งหอยน้ำจืดและน้ำเค็ม หอยประเภทสองฝาและหอยฝาเดียว

 

2.4 พบพระดินดิบมาก กองอยู่ในถ้ำเสาภูมิ แต่ปัจจุบันได้สูญหายไปหมดแล้ว

 

การเดินทาง เส้นทางเข้าสู่ถ้ำเขาสามบาตร จากตัวเมืองจังหวัดตรังไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือประมาณ 5 กิโลเมตร จะถึงเขาสามบาตรซึ่งเป็นภูเขาลูกโดดขนาดย่อม ตั้งอยู่ในเขตธรณีสงฆ์วัดไพรสณฑ์ หมู่ที่ 4 ตำบลนาตาล่วง อำเภอเมืองตรัง