สวดมาลัย

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08.00 - 17.00 น.

 

ช่วงเวลา สวดในงานศพ

 

ความสำคัญ ประเพณีไทยการสวดมาลัยเป็นประเพณีประจำงานศพ แต่เดิมพระเป็นผู้สวดซึ่งสวดหลังจากการสวดมนต์แล้ว พระที่สวดมีจำนวน 4 รูป หรือ 1 เตียง ใช้ตาลปัตรบังหน้า บทสวดได้จากหนังสือมาลัย หรือเรียกว่า พระมาลัยคำสวด หนังสือดังกล่าวนี้ เป็นสมุดข่อยหรือสมุดไทย ยาวเกือบ 1 เมตร ตัวอักษรที่บันทึกใช้ขอมไทยโดยมีขอมบาลีแทรกบ้าง มักมีภาพประกอบอย่างสวยงาม เนื้อเรื่องเป็นธรรมะสั่งสอนให้ผู้ฟังกลัวบาป

 

ประเพณีสวดมาลัยนอกจากมีจุดมุ่งหมายเพื่ออบรมสั่งสอนแล้ว ยังมุ่งให้เป็นรายการแสดงแก้ความเงียบเหงาในขณะที่เฝ้าศพและเพื่อไม่ให้เจ้าภาพหรือญาติผู้ตายเศร้าโศกเกินไปด้วย

 

พิธีกรรม ผู้สวดมาลัยคณะหนึ่งเรียกว่า "วงมาลัย" วงหนึ่ง ๆ ที่พอเหมาะควรจะมี 4-6 คน เป็นแม่เพลง 2 คน เรียกว่า "แม่คู่" หรือ "ต้นเพลง" ส่วนที่เกินเป็น "ลูกคู่" หรือ "คู่หู" ลูกคู่มีหน้าที่ร้องรับ การสวดของแม่เพลงนั้นจะต้องมีการแสดงท่าประกอบด้วย โดยทุกคนในวงจะร่วมกันแสดงท่าและเสียงประกอบให้เหมาะสมกับเนื้อเรื่องที่ร้องสวด เครื่องดนตรีไม่ต้องมีประกอบ แต่บางวงมีขลุ่ยและรำมะนา ส่วนเครื่องแต่งกายจะแต่งอย่างไรก็ได้ แต่ส่วนใหญ่แต่งตามปกติจะมีอยู่บ้างบางวง ที่มีการแต่งตัวตามท้องเรื่องหรือบทสวด

 

เมื่อมีผู้ตาย เจ้าภาพจะไปบอกกล่าวให้วงมาลัยรู้เพื่อให้ไปสวด การสวดจะเริ่มขึ้นหลังจากพระสวดพระอภิธรรมเสร็จแล้ว โดยเริ่มจากบท "ตั้งนโม" เพื่อเป็นการสรรเสริญคุณพระรัตนตรัย และ "ไหว้คุณ" คือไหว้ครูอาจารย์สิ่งที่เคารพนับถือ ต่อจากนั้นจึงสวดบท "ในกาล" อันเป็นบทเริ่มเนื้อเรื่องในหนังสือพระมาลัย ที่เรียกบท "ในกาล" เพราะว่าขึ้นต้นด้วยการสวดตอนนี้ขึ้นว่า "ในกาลอันลับล้น" เนื้อหาของบทนี้เป็นการเล่าประวัติของพระมาลัย

 

เกี่ยวกับการโปรดสัตว์ทั้งในสวรรค์ และนรกผู้ร้องบทนี้จะเป็นผู้ชาย โดยเมื่อจบบทในกาลแล้วจะขึ้นบท "ลำนอก" หรือเรียกว่า "เบ็ดเตล็ด" โดยเรื่องที่นำมาร้องมักเป็นเรื่องเกี่ยวกับวรรณคดีต่าง ๆ เช่น สังข์ทอง, พระอภัยมณี, ขุนช้างขุนแผน, อิเหนา และจันทโครพ ฯลฯ การแทรก "ลำนอก" เข้ามาเพื่อเปลี่ยนบรรยากาศให้สนุกสนาน ซึ่งในบทลำนอกนี้อาจจะใช้ท่วงทำนองเพลงลำตัด เพลงฉ่อย เพลงนา ก็ได้แต่ส่วนมากนิยมลำตัดแต่เดิม การเล่น"ลำนอก" หรือเรื่องเบ็ดเตล็ดไม่มี แต่เพิ่งจะมีขึ้นภายหลังเพื่อให้การสวดมาลัยสนุกสนานยิ่งขึ้น

 

ในสมัยก่อนการสวดมาลัยมีปัญหาในการฝึกหัดฝึกซ้อมเป็นอันมาก โดยทั้งนี้เพราะมีความเชื่อว่าหากฝึกหัดหรือซ้อมการสวดมาลัยบนบ้านจะเป็นเสนียดจัญไรแก่บ้าน ดังนั้นผู้ฝึกหัดจึงจะต้องหาสถานที่นอกบ้าน เช่น ชายป่าช้า ขนำกลางนา ในวัด หรือในโรงนาแต่สำหรับในปัจจุบันความเชื่อเช่นนี้หมดไป โดยผู้เฒ่าผู้แก่ที่มีอายุมากกว่า 7๐ ปีขึ้นไปเล่าว่า

 

แต่ก่อนการสวดมาลัยมีแพร่หลาย งานศพทุกงานจะต้องมีสวดมาลัยเสมอ การสวดมาลัยที่มีชื่อเสียงมาก ได้แก่วงมาลัยของไชยา กาญจนดิษฐ์ ท่าฉาง ท่าชนะ เป็นต้น แต่ปัจจุบันการสวดมาลัยหมดความนิยม นักสวดมาลัยที่เหลืออยู่ก็แก่เฒ่า ผู้สนใจฝึกหัดเพื่อสืบต่อก็ไม่มี จึงเป็นที่แน่ชัดว่าในอนาคตไม่นานนักการสวดมาลัยคงเหลือเพียงชื่อ