ประเพณีสวดด้าน มรดกทางวัฒนธรรมไทย

ประเพณีสวดด้าน มรดกทางวัฒนธรรมไทย ประเพณีสวดด้านเป็นหนึ่งในประเพณีที่มีความสำคัญและเก่าแก่ของเมืองนครศรีธรรมราช ซึ่งสะท้อนถึงความเจริญทางด้านพุทธศาสนาและวัฒนธรรมท้องถิ่น การสวดด้านเป็นการอ่านหนังสือร้อยกรองหรือการสวดหนังสือที่เป็นนิทานพื้นเมืองด้วยสำเนียงภาษาถิ่นของชาวนครศรีธรรมราช การสวดด้านมีบทบาทสำคัญในการใช้เวลารอพระสงฆ์เทศน์ในวันพระ เพื่อให้เกิดความเพลิดเพลินและการเรียนรู้

 

ความหมายและที่มาของประเพณี ความหมายของ "สวดด้าน": การสวดด้านหมายถึงการอ่านหนังสือร้อยกรอง ซึ่งชาวนครศรีธรรมราชเรียกว่า “การสวดหนังสือ” โดยจะใช้ภาษาพื้นเมืองในการอ่าน การสวดหนังสือจะเกิดขึ้นที่พระระเบียงหรือวิหารคดซึ่งมี 4 ด้านรอบพระบรมธาตุเจดีย์ พระพุทธรูปในแต่ละด้านมีจำนวนทั้งหมด 173 องค์ การสวดด้านจึงหมายถึงการสวดหนังสือที่พระระเบียงรอบพระบรมธาตุเจดีย์

 

ที่มาของคำว่า “ด้าน”: คำว่า "ด้าน" หมายถึงแต่ละด้านของพระวิหารคดหรือพระระเบียงที่มีการประดิษฐานพระพุทธรูป เรียกว่า พระด้าน ซึ่งประกอบด้วยพระพุทธรูปจำนวน 173 องค์ การใช้คำว่า "ด้าน" นี้สะท้อนถึงการเชื่อมโยงระหว่างพิธีกรรมและสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่เป็นศูนย์กลางของการปฏิบัติธรรม

 

การจัดพิธี: ประเพณีสวดด้านเริ่มต้นในวันพระ ซึ่งเป็นวันธรรมสวนะ เช่น วันขึ้น 8 ค่ำ และ 15 ค่ำ ของทุกเดือน โดยผู้คนจะมารวมตัวที่พระระเบียงของวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร การสวดด้านเริ่มต้นก่อนเวลาที่พระสงฆ์จะมาถึง เพื่อให้เวลาในการฟังเทศน์เป็นไปอย่างต่อเนื่องและไม่เกิดความน่าเบื่อหน่าย

 

วิธีการสวดด้าน: การสวดด้านใช้วิธีการทำนองเดียวกันกับการสวดโอ้เอ้วิหารรายในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม แต่มีความแตกต่างที่เรื่องที่สวด โดยการสวดด้านใช้หนังสือหลากหลายเรื่อง ซึ่งรวมถึงหนังสือนิทานพื้นเมืองและหนังสือชาดก โดยการสวดจะใช้ภาษาถิ่นของนครศรีธรรมราช

 

หนังสือที่ใช้ในการสวด: หนังสือที่นิยมใช้ในการสวดด้านมักเป็นหนังสือนิทานชาดก หรือหนังสือนิทานพื้นเมืองที่เขียนเป็นร้อยกรอง เช่น สุบิน วันคาร ทินวงศ์ และสี่เสาร์ ซึ่งเป็นผลงานของกวีพื้นเมืองที่มีความเชี่ยวชาญในการเขียนร้อยกรอง การเลือกหนังสือที่เหมาะสมและการสวดอย่างมีศิลปะเป็นสิ่งสำคัญในการดึงดูดความสนใจของผู้ฟัง

 

ประเพณีสวดด้านมีการเปลี่ยนแปลงตามยุคสมัย ตั้งแต่อดีตที่การสวดด้านเป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นในทุกด้านของพระระเบียง และมีการใช้หนังสือที่เขียนโดยกวีท้องถิ่น ในปัจจุบัน การสวดด้านเริ่มหายไปจากการปฏิบัติ เนื่องจากความเจริญในยุคโลกาภิวัตน์และการเปลี่ยนแปลงในรูปแบบของการเทศน์

 

ในสมัยหลัง การสวดด้านมีการเปลี่ยนแปลงในเรื่องของหนังสือที่ใช้ เช่น การใช้หนังสือที่พิมพ์จากโรงพิมพ์ราษฎร์เจริญ และการแบ่งการเทศน์ออกเป็นวัดละด้าน ปัจจุบันการสวดด้านในวิหารคดและพระระเบียงถูกลดลง แต่ยังคงมีการเทศน์ของพระสงฆ์ที่วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร

 

ความสำคัญทางศาสนาและวัฒนธรรมไทย: ประเพณีสวดด้านเป็นการแสดงถึงความเคารพต่อพระพุทธศาสนาและเป็นการส่งเสริมการศึกษาธรรมะและวรรณกรรมท้องถิ่น การสวดด้านไม่เพียงแต่เป็นการใช้เวลาที่รอพระสงฆ์เทศน์ แต่ยังเป็นการรักษาและสืบทอดวัฒนธรรมท้องถิ่นของชาวนครศรีธรรมราช การฟังสวดด้านช่วยให้คนในชุมชนสามารถเรียนรู้คำสอนทางศาสนาและนิทานพื้นเมืองได้อย่างสนุกสนาน

 

การถ่ายทอดความรู้: การสวดด้านช่วยให้เกิดความเข้าใจในคติสอนใจและการสืบทอดประเพณีท้องถิ่น ช่วยให้คนเฒ่าคนแก่ที่ไม่รู้หนังสือสามารถจําบทกลอนและเรื่องราวจากการฟังสวดด้าน ซึ่งเป็นวิธีการรักษาความรู้และวรรณกรรมท้องถิ่นให้ยังคงอยู่ในความทรงจำของชุมชน

 

ประเพณีสวดด้าน เป็นมรดกทางวัฒนธรรมไทยที่สำคัญของนครศรีธรรมราช ซึ่งสะท้อนถึงการเคารพและการศึกษาพุทธศาสนาและวรรณกรรมท้องถิ่น แม้ว่าประเพณีนี้จะเริ่มลดลงตามความเจริญในยุคปัจจุบัน แต่ยังคงมีความสำคัญในการรักษาคุณค่าทางวัฒนธรรมและการศึกษาในชุมชนท้องถิ่น การสวดด้านเป็นการสะท้อนถึงความผูกพันของชุมชนกับประเพณีและศาสนา ซึ่งทำให้ประเพณีนี้ยังคงมีความสำคัญและคุณค่าในความทรงจำของผู้คนในพื้นที่