สนามแข่งม้าราชตฤณมัยสมาคม

สนามแข่งม้าราชตฤณมัยสมาคม ในพระบรมราชูปถัมภ์ โดยจะนิยมเรียกกันว่า สนามม้านางเลิ้ง ซึ่งจะเป็นสถานที่จัดการแข่งม้าในพระบรมราชูปถัมภ์ โดยใช้จัดการแข่งม้าที่สลับกับราชกรีฑาสโมสร ที่ตั้งอยู่เลขที่ 183 ถนนพิษณุโลก แขวงสวนจิตรลดา เขตดุสิต ที่เที่ยวกรุงเทพมหานคร โดยเปิดสนามอย่างเป็นทางการในวันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2459 จนกระทั่งหมดสัญญาเช่ากับสำนักงานทรัพย์สินพระมหากษัตริย์ จึงได้จัดการแข่งม้าวันสุดท้ายเมื่อวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2561 และถูกรื้อถอนตั้งแต่เดือนมีนาคม พ.ศ. 2562 โดยในปัจจุบันแปรสภาพเป็นอุทยานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร

 

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) นั้นทรงเสด็จกลับจากประพาสยุโรปในปี พ.ศ. 2440 สโมสรน้ำเค็มศึกษา ต่อมาสมาคมของข้าราชการและนักเรียนที่เคยไปทำงาน ศึกษา หรือเดินทางไปยุโรป ได้ร่วมกับเจ้าของคอกม้าต่างๆ จัดแข่งม้าเทียมรถ เพื่อเป็นการต้อนรับและถวายความจงรักภักดีต่อในหลวงรัชกาลที่ 5 โดยได้ปรับให้ท้องสนามหลวงกลายเป็นสนามแข่งม้าชั่วคราว จึงนับเป็นการจัดกีฬาแข่งม้าแบบตะวันตกครั้งแรกของประเทศไทย ในปี 2444 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระบรมราชานุญาตให้จัดตั้งราชกรีฑาสโมสร หรือที่เรียกว่า “สนามฝรั่ง” ก็เพื่อเป็นทั้งแหล่งบันเทิงจำกัดวงสำหรับคนต่างชาติ

 

จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 6 พระยาประดิพัทธภูบาลและพระยาอรรถการประสิทธิ์ ได้ทำหนังสือทูลเกล้าฯ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็เพื่อขอพระบรมราชานุญาตตั้งสโมสรสนามม้า “สนามไทย” แข่งเพื่อให้บริการแข่งม้าสำหรับคนไทย โดยจะนำรายได้มาใช้บำรุงพันธุ์ม้าจากประเทศออสเตรเลียและอังกฤษ และทรงมีพระบรมราชานุญาตพร้อมทั้งได้พระราชทานนามว่า "ราชตฤณมัยสมาคมแห่งกรุงสยาม" อีกทั้ง ทรงรับไว้ในพระบรมราชูปถัมภ์ เมื่อวันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2459 นั้นได้ทรงพระราชทานนามว่า ราชตฤณมัยสมาคม รวมไปถึงยังทรงส่งม้าในคอกของพระองค์เข้าร่วมแข่งอีกด้วย สมาคมฯ ทำหน้าที่ในการดำเนินกิจการแข่งม้า

 

จัดทำทะเบียนประวัติม้า เจ้าของและผู้ที่เกี่ยวข้อง ในส่วนการแข่งขันจะจัดขึ้นในวันอาทิตย์เว้นอาทิตย์ สลับกันกับราชกรีฑาสโมสร และยังมีการให้บริการอื่น ๆ เช่น สนามเทนนิส, สระว่ายน้ำ, ห้องอาหาร และจัดเลี้ยงต่าง ๆ เป็นต้น

 

หลังจากสำนักงานทรัพย์สินพระมหากษัตริย์ได้บอกเลิกสัญญาเช่า ราชตฤณมัยสมาคมฯ จึงได้จัดการแข่งม้าวันสุดท้ายเมื่อวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2561 และได้ส่งมอบพื้นที่คืนตามกำหนดคือก่อนวันที่ 4 ตุลาคม โดยหลังจากนั้นในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2562 จึงได้ทำการรื้อถอนสนามม้า โดยพื้นที่นี้ได้เปลี่ยนสถานะเป็นเขตพระราชฐานในชื่อ "901 แลนด์" ซึ่งในปัจจุบันพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานให้เป็นอุทยานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร โดยภายในบริเวณดังกล่าวประกอบด้วยพระบรมราชานุสาวรีย์ สวนสาธารณะ และพื้นที่แก้มลิง มีการออกแบบภูมิสถาปัตย์ตามแบบอย่างโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ รวมถึงอาคารจอดรถใต้ดินจำนวน 3 ชั้น ที่สามารถรองรับการจอดรถยนต์ได้ 700 คัน โดยคาดว่าจะก่อสร้างแล้วเสร็จและเปิดให้บริการภายในปี พ.ศ. 2567