โบราณสถานวัดพระยาแมน

โบราณสถานวัดพระยาแมน ตำบลคลองสระบัว อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งจากเอกสารประวัติศาสตร์ไม่ปรากฏการสร้างวัดที่แน่นอน แต่ในสมัยสมเด็จพระเพทราชา เลยได้ทรงบูรณะปฏิสังขรณ์ ที่วัดพระยาแมน และทรงเคยมาบวชที่วัดนี้เมื่อครั้นทรงเป็นขุนนาง

 

วัดพระยาแมน พระเพทราชาบูรณะถวายพระอาจารย์ที่ทำนายว่าจะได้ครองราชสมบัติ วัดพระยาแมน นั้นเป็นวัดร้าง โบราณสถานที่เก่าแก่ โดยจะอยู่ห่างจากเกาะเมืองอยุธยาไปทางทิศเหนือ แถบคลองสระบัว จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เป็นวัดร้างที่มีอาณาบริเวณกว้างใหญ่ จึงจินตนาการถึงความยิ่งใหญ่ในอดีตเพราะวัดแห่งนี้มีกษัตริย์คือพระเพทราชาบูรณะขึ้น

 

วัดพระยาแมน นั้นเป็นวัดที่สร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ชื่งภายในวัดมี พระอุโบสถ เจดีย์ย่อมุม และหอระฆัง โดยมีความยาวด้านละ 4.3 เมตร ซึ่งฐานชั้นล่างสุดเป็นฐานเขียงรองรับฐานบัว ถัดขึ้นมาเป็นส่วนที่ไว้แขวนระฆัง ผนังทั้ง 4 ด้าน เจาะช่องรูปกลีบบัวทะลุถึงกันทั้ง 4 ด้าน

 

วัดพระยาแมน นั้นเป็นวัดที่สร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี แต่ไม่ปรากฏนามผู้สร้างและไม่ทราบว่าสร้างขึ้นในรัชสมัยใด แต่ชื่อวัดพระยาแมนปรากฏในพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาในรัชสมัยสมเด็จพระเพทราชา กล่าวคือ ก่อนที่สมเด็จพระเพทราชาจะได้ครองราชสมบัตินั้น ผนวชอยู่ที่วัดพระยาแมน โดยพระอาจารย์อธิการได้ทำนายว่าพระองค์จะได้ขึ้นครองราชสมบัติ ซึ่งรวมทั้งยังได้ให้โอวาทานุสาสน์ในสมณะกิจทั้งปวง ดังนั้น เมื่อสมเด็จพระเพทราชาได้เสวยราชสมบัติแล้วจึงทรงพระราชดำริถึงคุณพระอาจารย์อธิการวัดพระยาแมน 

 

จึงได้เสด็จพระราชดำเนินไปยังวัดพระยาแมนเพื่อถวายนมัสการพระอาจารย์ แล้วมีพระราชดำรัสให้ให้สร้างพระอารามให้ถาวรขึ้นกว่าเก่า เมื่อสร้างแล้วเสร็จทรงพระกรุณาให้มีการสมโภช 3 วัน และทรงตั้งพระอาจารย์อธิการวัดพระยาแมน ชื่อ พระยาศรีสัจจญาณมุนี ราชาคณะ ฝ่ายคามวาสี โดยพร้อมถวายเครื่องสมณบริขารพร้อมตามศักดิ์พระราชาคณะทุกประการ จากพงศาวดารแสดงให้เห็นว่าสิ่งก่อสร้างต่าง ๆ ที่ปรากฏอยู่ทุกวันนี้ล้วนเป็นฝีมือช่างคราวปฏิสังขรณ์ในครั้งนั้นทั้งสิ้น