หมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผาเหมืองกุง

คนโทใส่น้ำที่ผลิตจากบ้านเหมืองกุง ที่บ้านเหมืองกุงมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักกันทั่วไปว่าเป็นแหล่งผลิต หม้อน้ำต้น ซึ่งเป็นภาชนะใส่น้ำหรือที่เรียกว่า คนโทใส่น้ำ หม้อน้ำต้นเป็นภาชนะที่ชาวล้านนาผลิตและใช้สำหรับใส่น้ำดื่ม ด้วยเหตุที่เป็นเครื่องปั้นดินเผาที่ใช้อุณหภูมิ ในการเผาไม่ไม่สูงนัก เนื้อดินมีความหยาบหนาและมีรูพรุนข่อนข้างมาก 

 

จึงทำให้มีการระบายความร้อนได้ดีน้ำที่อยู่ในภาชนะ จึงคงสภาพของความเย็นอยู่เสมอ ทำให้หม้อนอกจากจะเป็นประโยชน์ใช้สอยในการ ใส่น้ำดื่มแล้วยังเป็นเครื่องประดับที่มีไว้ทุกบ้านอีกด้วย หม้อน้ำต้นนั้นเดิมทีชาวพื้นเมืองทั่วไปเรียกว่า น้ำต้นเงี้ยว เพราะคนที่ทำหม้อน้ำต้นนี้เป็นชาวเงี้ยว

 

หรือไทยใหญ่ที่ถูกกวาดต้อนและอพยพมาจากเมืองปุและเมืองสาดซึ่งปัจจุบันอยู่ในฝั่งตะวันออกของแม่น้ำสาละวินในเขตรัฐฉาน

ประเทศพม่า เมื่อเวลาผ่านไป การผสมผสานทางด้านขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม และเผ่าพันธุ์ ทำให้ศิลปการทำน้ำ ต้นเงี้ยวได้รับการปรับปรุงและพัฒนารูปแบบ ทั้งรูปทรง ขนาด 

 

กรรมวิธีในการผลิตชื่อของน้ำต้นเงี้ยวจึงค่อยๆ เปลี่ยนไป กลายเป็น น้ำต้นเชียงใหม่ แทนเพราะเป็นผลผลิตจากเมืองเชียงใหม่หมู่บ้านที่ผลิตหม้อและน้ำต้นเรียกกันว่า บ้านน้ำต้น ซึ่งเป็นชื่อเดิมของ บ้านเหมืองกุง

 

การผลิตหม้อน้ำต้นจะเป็นอาชีพรองแต่รายได้จากทั้งอาชีพหลักและอาชีพรองก็ไม่ได้ทำให้มี ฐานะอย่างอยู่ดีกินดีได้เพียงแต่ประทังชีวิตไปได้เท่านั้น การผลิตหม้อน้ต้นจึงเหลือเพียงไม่กี่หลังคาเท่านั้น ประกอบกับความ ต้องการน้อยลงเนื่องจากมีภาชนะอื่น เช่น พลาสติก ผลิตภัณเซรามิก หรือ เครื่องใช้ไฟฟ้าต่างๆ เช่น ตู้เย็น เครื่องปั่นผลไม้ เข้ามาเป็นตัวเลือกทำให้ความต้องการภาชนะใส่น้ำลดน้อยลงไป 

 

การผลิตหม้อน้ำ ต้นในปัจจุบัน จึงมีการเปลี่ยนไปจากเดิม ต้องเพิ่มความสามารถในการแข่งขันด้วยการเอาศิลปะเข้ามาประยุกต์ใช้ 

เพิ่มกรรมวิธีในการผลิตให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพ มากขึ้น สะดุดตามากขึ้น เพื่อจะสามารถนำไปเป็นเครื่องประดับหรือของฝาก นอกจากนี้ที่บ้านเหมืองกุง ยังผลิต หม้อดิน หม้อแกง และเครื่องปั้นต่างๆ